اعتکاف

بسم الله الرحمن الرحیم

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی‌القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیة الله فی الأرضین.

اهمیت اعتکاف[1]

یکی از عبادت‌های بزرگ و سازنده مسأله اعتکاف در مسجد و خانه خداست، به خصوص در کنار بارگاه ملکوتی حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه. نبی معظم صلی الله علیه و آله عملاً دهه آخر ماه رمضان را اعتکاف داشتند در مسجدی که در مدینه طیّبه ساخته بودند دهه آخر ماه رمضان را به مدت ده روز معتکف می‌شدند. جنگ بدر در ماه مبارک رمضان اتفاق افتاد لذا ایشان نتوانستند در آن سال اعتکاف را انجام بدهند، سال بعد (آن را) قضا کردند و دو دهه در مسجد معتکف شدند.

اعتکاف عبادتی است خالص برای خدا، در خانه خدا، با انجام دادن کارهایی که خود خدا دستور داده است. اثر آن بسیار بسیار ظاهر و زیاد است، منتهی هر کاری که خیلی فایده و اثر دارد دشمن خطرناکی هم در کنارش هست لذا نباید غفلت کرد. آن‌هایی که اهل مواظبت بودند، اهل مراقبت بودند؛ وقتی زحمت می‌کشیدند و نتیجه‌ای را به دست می‌آوردند، آن نتیجه را از دست نمی‌دادند؛ می‌گفتند که : « بهترین نوع اعتکاف این است که انسان شب را بیدار باشد و وقتی همه خواب هستند او مشغول عبادت باشد. نماز بخواند؛ قرآن بخواند.» در نتیجه روز که همه بیدار می‌شوند شما بخواب. معمولا شیطان دیگر سراغ تو نمی‌آید و الّا اگر شب بخوابی و روز بیدار باشی، آنوقت دور هم جمع می‌شوید و ممکن است مسائلی پیش بیاید که به اعتکاف شما ضرر بزند. آنوقت در آن سه روزی که خدای متعال - به خصوص کنار قبر مطهر حضرت رضا علیه السلام - خیلی خیلی ذخائر معنوی به شما خواهد داد از بین ببری.

آثار اعتکاف

آن‌هایی که معتکف می‌شوند بعد از سه روز احساس می‌کنند که سبک می‌شوند، ایمانشان بالا می‌رود، ارتباطشان با خدای متعال بیشتر می‌شود، اما باید مواظب باشند که شیاطین به تدریج این آثار را از انسان نگیرند. در روایت آمده است این‌هایی که حج مشرّف می‌شوند و اعمال حج را به جا می‌آورند وقتی از حج بر می‌گردند چهار ماه به پای آن‌ها گناه نمی‌نویسند، این معنایش این است که در آن اعمال، کارهایی انجام می‌دهند که ایمانشان قوی می‌شود و ایمان قوی به آدم اجازه نمی‌دهد که به این راحتی گناه کند، بلکه آرام آرام ملحق به قافله گناه‌کاران می‌شوند. بنابراین مهم‌ترین کار این است که آدم سعی کند موفق به اعتکاف شود و مهم‌تر از آن این است که جدی باشد که نتایج اعتکاف را از دست ندهد.

ماه مبارک رمضان هم همینجور است، ماه بی‌نظیری است، انسان‌های روزه‌دار کم گناه می‌کنند، نتایج معنوی زیادی را دریافت می‌کنند اما باید سعی کنند که آن‌ها را از دست ندهند. بعضی‌ها بعد از ماه رمضان فوراً آن آثار را از دست می‌دهند، بعضی‌ها یک هفته نگه می‌دارند، بعضی‌ها دو هفته نگه می‌دارند، نباید اینگونه باشد. وقتی انسان زحمت می‌کشد یعنی موفق می‌شود کار خیر را انجام بدهد و از لابه لای این همه شیاطین خطرناک عبور کند تا موفق شود در کنار بارگاه ملکوتی حضرت رضا علیه السلام سه روز معتکف باشد در حالی که این به آسانی برای کسی فراهم نمی‌شود، نباید آن را به راحتی از دست بدهد، باید خیلی مراقبت کند تا شیطان به آسانی از دست او نگیرد.

آن چیزی که تمام آثار خیر را از دست ما می گیرد مسأله گناه است. هر یکدانه گناه تمام آثار خوب را از دست ما می‌گیرد، آدم شاید یک چیزی هم بدهکار شود، بنابراین باید از گناه از همه چیز بیشتر بترسیم، آن چیزی که دنیای ما را سیاه می‌کند، عاقبت ما را تباه می‌کند، باطن ما را خراب می‌کند، زندگی ما را تبدیل به زندگی حیوانات می‌کند؛ گناه است، اینقدر خطرناک است.

بهترین درخواست در اعتکاف

در این سه روز در کنار قبر مطهر حضرت رضا علیه السلام باید از خدا بخواهیم که توفیق مرحمت کند دیگر گِرد گناه نگردیم؛ با چشم گناه نکنیم؛ با گوش گناه نکنیم؛ با زبان گناهان زبانی انجام ندهیم و گناهانی که با دست و پا می‌شود انجام داد را انجام ندهیم؛ بلکه انسانی باشیم که انسان الهی، ملکوتی، باتقوا و به اندازه خودمان برای جامعه‌مان مفید و مؤثر باشیم ان شاء الله.

دو رکن اعتکاف

 اعتکاف سه روز نیست، ممکن است شش روز باشد، ممکن است نه روز باشد، ممکن است ده روز باشد، هر چه بیشتر بهتر، منتهی سه روز حداقل آن است. بعضی‌ها بودند چند سال معتکف می‌شدند، عبادت بسیار بزرگی است. کم کردن ارتباط و اتصال با مادیات و مردم و مرتبط بودن بیشتر با پروردگار متعال برای رشد و تکامل ایمان، عبادتی است بسیار بزرگ. منتهی شیاطین نمی‌گذارند آدم به کارهای مفیدِ بزرگ موفق شود، انسان را محروم می‌کنند و حتی آن‌هایی هم که موفق می‌شوند انجام دهند سراغشان می‌روند و از دستشان می‌گیرند، باید مواظب باشیم ان شاء الله کاری که تمام اعمال حسنه را تباه می کند و خراب می کند مرتکب نشویم تا ذخائر اعمال به صورت تکامل ایمان در ما جمع شود؛ آنوقت می‌بینیم که آن انسان بگونه‌ای ساخته شده است که حسد ندارد، تکبّر ندارد، آن طوری است که خدا گفته و دوست دارد، از او ایمان و اعمال صالحه دیده می‌شود، اثر اعتکاف این است.

روزه یکی از عبادت‌های بسیار مهمی است که چون خدای متعال دیده اثر زیادی در اصلاح و تربیت انسان‌ها دارد آن را یک ماه واجب کرده است. اینقدر مهم است، هیچ عملی به اندازه روزه جلوی گناه را نمی‌گیرد. همه مردم می‌فهمند در ماه رمضان گناه کم می‌شود و گرایش به عبادت و گوش به حرف خدا دادن بیشتر می‌شود. اما آن یازده ماه که ما سه وعده غذا می‌خوریم اینجور نیست، لذا خدای متعال گفته واجب است در طول سال یک ماه با شرایط خاص مسلمان‌ها روزه بگیرند، این بهره را هم ببرند که برای ترک گناه ‌ زمینه آماده شود. ماه رمضان گناه خیلی کم انجام می‌گیرد. زمان شاه ملعون شهربانی اعلام می‌کرد به برکت روزه در ماه رمضان کلانتری‌ها خلوت بود، پله دادگستری‌ها خلوت بود، کسی مال دیگری را نمی‌خورد، ظلم نمی‌کرد، اینقدر مهم است.

در این اعتکاف چون روزه هم هست اثر آن مضاعف می‌شود، هم اثر روزه، هم سه روز در خانه خدا انسان کار خدایی انجام می‌دهد، کار دنیایی انجام نمی‌دهد، بنابراین نعمتی بسیار بزرگ است. خدای متعال فرمود: اگر در برابر نعمت، سپاسگذاری کردی من نعمت را بر شما بیشتر می‌کنم، اما اگر کفران نعمت کردید از سلب نعمت بترسید. اگر قدر نعمت را ندانیم خدا می‌گیرد، خیلی از آدم‌ها محروم هستند، موفق نمی‌شوند، در تمام عمر نمی‌توانند یک بار هم معتکف شوند، اما خدا به خیلی‌ها توفیق می‌دهد از راه‌های دور با زحمت زیاد می‌آیند در اعتکاف شرکت می‌کنند، بنابراین این سفره بزرگ رحمت، در کنار یکی از سفره‌های بزرگ رحمت پروردگار متعال پهن شده است، قدر این را باید دانست، اگر گناه نکردیم بهترین مرتبه تقدیر را از نعمت پروردگار متعال به عمل آورده‌ایم، و اثر زیادی هم خدای متعال به عمل ما خواهد داد، اما اگر ارزش آن را تقدیر نکردیم و فکر کردیم بادی آمد و اتفاقاتی افتاد آن را آورد و رفت خدای نکرده انسان دیگر موفق نمی‌شود. باید امسال که انجام می‌دهیم منتظر باشیم ان شاء الله اگر خدای متعال حیات و زندگی به ما داد سال دیگر هم باز اینجا بیاییم. چیزی نیست که آدم از آن خسته و سیر شود، ما هر چقدر اضافه انجام بدهیم بیشتر شائق می‌شویم، بیشتر علاقه پیدا می‌کنیم، چون مسائل معنوی است دیگر، ایمان بالا می‌رود، آدم برایش ارزش قائل می‌شود، از بین مسائل مادی و مالی این را حتی المقدور انتخاب می‌کنیم، بنابراین این نعمت مضاعف پروردگار متعال است، خود تشرّف به آستان قدس رضوی و کنار این بارگاه ملکوتی، سفره رحمت الهی به عنوان اعتکاف گسترده شده است، این را ما باید قدر بدانیم، قدر دانستن آن به این نیست که بگوییم صد هزار کُرُور شکر، بلکه باید گناه نکنیم. حضرت رضا فرمودند: بهترین عبادت و مهم‌ترین وظیفه ما مسأله ترک گناه است، با چشم گناه نکنیم، با گوش گناه نکنیم، جامعه را همین گناهان سیاه کرده است، خدای متعال هم اثر گناه را کاملا به آدم‌های گناهکار در قیامت می‌دهد، اما برای خاطر اینکه مردم فکر نکنند کسی به کسی نیست، هر کسی هر کاری خواست می‌تواند بکند گاهی هم به صورت مصیبت‌های خطرناک به گناه‌کار تلنگر می‌زند، سرطان می‌آید، ام اس می‌آید، آلزایمر می‌آید، ورشکستگی می‌آید، خرابی اقتصاد می‌آید، همه اینها بی‌ارتباط به گناه نیست، باید گناه‌کار از گناه خودش بترسد و در پیشگاه پروردگار متعال منفعل و شرمنده باشد که خدای متعال این بلاها را به ما ندهد، و ما احساس می‌کنیم که این فوج بلاها دارد می‌آید، هر چه گناه بیشتر شود بلاها و مصیبتها بیشتر پیش می‌آید. حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه فرمود: «خدا فرموده است: اگر مردم گناهان جدید اختراع کردند منِ خدا بلاها و مصیبت‌های جدید می فرستم»، سابق کسی نمی‌فهمید آلزایمر چیست، نمی‌دانست افسردگی چیست، اما حالا می‌بینیم بخصوص جوان‌ها مبتلا می‌شوند. سعی کنیم گناه نکنیم. اگر گناه نکنیم در سایه رحمت پروردگار متعال همیشه آرام هستیم و آرامش آنجا هست.

امیدواریم پروردگار متعال بیشترین مراحم را به معتکفین به خصوص آن‌هایی که کنار قبر مطهر حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه با کمال اخلاص مشغول اعتکاف شدند عنایت کند و به همه شان توفیق مرحمت کند هر سال نه تنها تعداد معتکفین کم نشود بلکه همراه معتکفین امسال عده‌ای موفق شوند بیش از پیش این عبادت با اخلاص را انجام بدهند ان شاء الله، هم خیرش به خودشان می‌رسد و هم به دیگران، عبادت هم برای خود عبادت کننده و هم نسبت به دیگران اثر دارد. آن دعاهایی که شبها اینجا می‌شود بعضی هایش هم مستجاب شود برای خیلی‌ها مفید و مؤثر خواهد بود.

امیدواریم در برابر نعمت‌های بزرگ خدا مثل اعتکاف و زیارت قبر مطهر حضرت رضا شاکر و سپاسگذار باشیم و پروردگار متعال توفیق این نعمت‌ها را بر ما بیش از پیش کرامت کند ان شاء الله، و ارواح طیبه همه آن‌هایی که در این ایام اعتکاف داشتند و از دنیا رفتند و چشمشان به معتکفین است از بهره‌ای که به معتکفین می‌دهد به همه آن‌ها کرامت کند و ما را هم بی‌نصیب از آن بهره‌ها قرار ندهد ان شاء الله و از اینجا که ما می‌رویم ان شاء الله این برائت از گناه و تصمیم به ترک گناه را به همه ما کرامت کرده باشد تا وضع زندگی‌مان را از زیر سایه گناه خارج کنیم که با این کار بزرگترین عمل را انجام خواهیم داد. خود ترک گناه بزرگترین عبادت است لذا می‌بینیم پروردگار متعال در قرآن کریم آیات را اینجور بیان می‌کند: « آمنوا و عملوا الصالحات» ، بزرگان انسان‌ها آن‌هایی هستند که ایمان به خدا دارند و در سایه ایمان، اعمالشان اعمال صالح و شایسته است.

 ترک گناهان کبیره

گناه عمل شایسته و صالح نیست، بنابراین اعمال صالحه را هر چه بگردی در آن گناه و کار حرام وجود ندارد. مرحوم امام راحل -رضوان خدا بر او - در رساله تحریر الوسیله در باب نماز جماعت - چون در باب نماز جماعت امام عادل شرط است امام عادل هم یعنی کسی که گناه نکند، به این مناسبت - چهل و دو تا از گناهان کبیره را ذکر کردند، آن‌هایی که تصمیم دارند در سایه مراحم حضرت رضا علیه السلام گناه را ترک کنند آن چهل و دو تا را بنویسند در جیبشان بگذارند و بخوانند و یاد بگیرند، گناهان کبیره چیست و چند تاست تا هر کدام در زمان خودش و در مکان خودش پیش آمد ترک کند ان شاء الله، همین کافی است.

بخشش گناهان صغیره

خدا در قرآن کریم یک آیه فرستاده به عنوان بشارت و مژده کسانی که گناه کبیره را ترک می‌کنند منِ خدا صغیره‌ها را نمی‌نویسم، کبائر خیلی خطرناک است، گناهان  کبیره خیلی خطرناک هستند، این را بنویسیم در جیب بگذاریم ان شاء الله به عنوان برکت و رحمت واسعه این اعتکاف مرتب بخوانیم، حفظ می‌شویم، هر وقت یکی‌ از آن‌ها پیش آمد انجام نمی‌دهیم. بعضی از گناهان کبیره پنجاه سال یکبار هم پیش نمی‌آید، نفس‌اَمّاره آدم را نباید بترساند که این‌همه گناه را نمیتوان ترک کرد، بعضی‌ گناهان چهل سال یک دفعه، بعضی‌ها بیست سال یک دفعه هم پیش نمی‌آید، اگر پیشآمد کرد چشم پوشی کنیم انجام ندهیم، حرمت خدا را حفظ کنیم و فرمان خدا را زیر پا نگذاریم، آنوقت در مرحمت الهی به رویمان باز بماند، و الّا بخواهیم بی‌ادبی کنیم خدا بلد است جواب دهد! نعمت نمی‌دهد، به صورت خشکسالی، به صورت سرطان، به صورت‌های بد و خطر اقتصادی ما را گرفتار می‌کند.

امیدواریم پروردگار متعال به برکت حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه این تصمیم را به همه ما کرامت کند از اینجا که می‌رویم بنا بگذاریم که گناه نکنیم ان شاء الله، هیچ‌طوری هم نمی‌شود، بلکه پول کمتر خرج می‌شود، وقت کمتر تلف می‌شود، بدن کمتر به زحمت می‌افتد، آثارش هم بیشتر می‌شود، این شیطان به اتفاق نفس‌اَمّاره آدم را می‌ترساند، می‌گوید اگر گناه نکنی دنیا خراب می‌شود. نه، این حرف غلط است، امتحانش مجانی است، یک هفته آدم گناه نکند می‌بیند چقدر خوب است، زن و بچه راحت هستند، اساس و پایه‌ی خانواده‌ها محکم می‌شود، خوبی به دیگران سرایت می‌کند، همه دوست دارند آدم کار بد نکند، اما شیطان نمی‌گذارد.

امیدواریم پروردگار متعال هم زیارتتان را قبول کند و هم اعتکافتان را کنار گنبد مطهر حضرت رضا علیه السلام بپذیرد و بعد مهم‌تر از همه تصمیم به ترک گناه‌ را که نتیجه بزرگ همین اعتکاف است به همه‌ی‌ ما مرحمت کند ان شاء الله تا در طول یازده ماه آینده دیگر ما گرد گناه نچرخیم. خدا اعلام کرده منِ خدا کسانی را که گناه نمی‌کنند دوست دارم، محبوب خدا قرار می‌گیرند، محبوب خدا هیچ‌وقت در زندگی گیر نمی‌کند. خدا اعلام کرده گوش به حرف من بدهی در بن بست نمی‌افتی، من خدا راه‌هایی بلد هستم تو را از بن بست در می‌آورم، اما اگر گناه کردی رهایت می‌کنم مرتب از این کوچه می‌روی باز برمی‌گردی، بعد از آن کوچه می‌روی باز برمی‌گردی، به آنچه که می‌خواهی نمی‌رسی، بنابراین خدا را از خودمان با اطاعت فرمانش راضی نگه داریم، همه چیز با ماست، ما ضعیف هستیم او قوی است، ما جاهل هستیم او عالم است، هر چه ما نداریم او دارد، انسانی که گناه نمی‌کند، به علاوه خداست، این آدم دیگر در زندگی گرفتاری و معطلی نخواهد داشت.

امیدواریم پروردگار متعال دعاهایی که در این سه شب انجام می‌گیرد به هدف اجابت برساند، آن‌هایی هم که نیستند از این بهره مند شوند ان شاء الله، و به همه معتکفین هم توفیق مرحمت کند که سال‌های آینده هم بیایند، نعمت بسیار بزرگ و مغتنمی است ان شاء الله، امیدواریم که خدای متعال به همه‌ی ما تصمیم مرحمت کند که دیگر گناه نکنیم، این حضرت رضا علیه السلام اولین کسی خواهد بود که از ما راضی و خشنود می‌شود ان شاء الله، نثار ارواح طیبه خاتم انبیا صلی الله علیه و آله و همه حضرات معصومین علیهم الصلاة و السلام خاصّه حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه سه صلوات ختم کنید.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

درس اخلاق عالم ربانی حضرت آیت الله خوشوقت اعلی الله مقامه در جمع معتکفین

حرم مطهر امام رضا علیه السلام سال ۹۱