آداب اجتماعی
ذکر صلوات (قسمت اول)
ذکر صلوات
س1: اینکه شما فرمودید برای سنگین شدن میزان، صلوات بفرستید، این بهتر نیست که ما اعمال مستحبی را که در ماه رمضان انجام می‌‌دهیم هدیه کنیم به ارواح ائمه علیهم السلام؟
ج: او هم سرجایش؛ صلوات هم باید بفرستید.
س2: سوای صلوات؟
ج: سوای صلوات آن را هم باید هدیه کنید، صلوات باعث می‌‌شود که حضرات معصومین علیهم السلام در جامعه زنده باشند، این مطلوب است، فراموش نشود، عواملی که می‌‌خواهند اسم این‌‌ها را حذف کنند نتوانند (حذف کنند)، لذا صلوات در نماز واجب شده و در غیر نماز مستحب است.
در ماه رمضان که همه‌ی اعمال خوب اثر مضاعف دارد؛ صلوات هم یکی از اعمال خوب، یکی از عبادات است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند موجب سنگین شدن وزنه‌ی اعمال انسان در روز قیامت می‌‌شود، این را باید فرستاد، (1) هدیه کردن اعمال مستحب به آنها هم سرجایش است.
س3: اگر اصلاً صلوات نفرستیم ...؟
ج: نه، صلوات هم باید بفرستی، هدیه هم بکنی. همه‌ی این کار‌ها باید انجام بگیرد؛ هر کدام آثار خاصی دارد؛ باید انسان‌ها از تمام این آثار بهره ببرند. صلوات سَرِ جای خودش است؛ اعمال مستحب سرِ جای خودش است. همه‌ی این‌‌ها خوب است. نمی‌شود آدم یکی را بگیرد مابقی را ترک کند.
س4: ما چرا صلوات می‌‌فرستیم؟ این صلوات چه تأثیری برای ما دارد و آیا باعث افزایش کمالات حضرات معصومین علیهم السلام در آن دنیا هم می‌‌شود؟
ج: چون خدای متعال حضرات معصومین علیهم السلام را هدایت کرد و به راه مستقیم آورد، این‌‌ها منازل این صراط را طی کرده‌اند و هیچ‌کسی به‌اندازه‌ی این‌‌ها آشنا به این کار و راه نیست؛ لذا خدا گفته است این برنامه را باید از این‌‌ها یاد بگیرید؛ دیگران بلد نیستند؛ لذا برای یاد گرفتن این مسائل فقط باید پیش حضرات معصومین علیهم السلام رفت.
خُب وقتی منفرداً و منحصراً این‌‌ها راهنما شدند، آدم به آنها یک چنین عقیده‌ای پیدا می‌کند که در زمان حیات به آنها احترام و تعظیم می‌کند و بعد از اینکه از دنیا رفتند هم به زیارتشان می‌‌رود و زیارتشان می‌کند؛ این‌‌ها را پیش خدا واسطه‌ی بین خودش و حوائجش قرار می‌‌دهد. همه‌ی این‌‌ها از لوازم این است که این بزرگواران در جامعه سر زبان‌‌ها باشند و مردم طرف این‌‌ها بروند تا دیگران نیایند جای این‌‌ها بنشینند و مردم را گمراه کنند. بنابراین صلوات و هر نوع بیان منقبت و فضیلت، جزء عبادات بسیار بسیار مقرِّب است.
س5: چرا در آیه‌ی صلوات این قسمت «وَ آلِهِ» آن نیامده فقط «عَلَى النَّبِیِّ» آمده است؟
ج: آن‌وقت آل نبود که! خود پیغمبر بود و پیغمبر. این‌‌ها بعد بوجود آمدند. لازم نبود. خدا در قرآن فرمود «أَطیعُوا الرَّسُولَ»(2) هر چه رسول گفت گوش بدهید. این را گذاشت به (عهده‌ی) رسول. رسول گفت: آنها را هم متصل کنید به من؛ و الّا صلوات نفرستاده‌اید. بنابراین نصفش برای خدا است و وقتی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را فرستاد آل آن را هم خود پیغمبر درست کرد. پیغمبر هم هر چی گفت خدا گفته و اطاعتش واجب است. خیلی راحت.
س6: آیا می‌‌توانیم هر وقت نام مبارک آقا امیرالمؤمنین علیه السلام آمد صلوات بفرستیم؟
ج: خدا در قرآن فرموده: کسانی که به آنها بلا و مصیبت رسید و صبر کردند، «أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ»(3)؛ خدا به تمام آنها صلوات می‌‌فرستد. امیرالمؤمنین علیه السلام خیلی مصیبت دیدند؛ از این نظر این آیه‌ی شریفه شامل حال ایشان هم هست؛ پس صلوات مانعی ندارد. یکی از «آل»، هم خود حضرت امیر علیه السلام است و شامل او هم می‌‌شود. اگر ما برای ایشان صلوات هم نفرستیم، همین صلوات شامل ایشان هم می‌‌شود.
س7: در آیه‌ی کریمه «سَلاَمٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ»(4)، سلام به چه معناست؟
ج: یعنی خدا به آنها سلام می‌کند. مگر ما به رسول الله صلی الله علیه و آله سلام نمی‌گوییم؟ خدا هم می‌‌گوید: سلام بر شما. مگر آیه نمی‌گوید خدا صلوات بر رسول می‌‌فرستد، سلام هم می‌‌فرستد، سلام، تعظیم و تجلیل از بنده‌ی صالح و باتقواست.
س8: با توجه به اینکه یکی از اسماء پیامبر، احمد است، آیا می‌‌توانیم در نماز بگوییم: «اللّهم صل علی احمد و آل احمد»؟
ج: محمد بهتر است. در عرف آن‌زمان، ایشان را به این نام می‌‌خوانده‌اند. معنای محمد در ستوده بودن، عمیق‌تر است و عریقتر است. البته در قرآن هم احمد به عنوان نام ایشان آمده و هم محمد. (علاوه بر اینکه) صیغه صلوات را خود حضرات علیهم السلام فرموده‌اند.
س9: آیا ذکر صلوات با شنیدن نام مبارک پیامبر اکرم واجب است ؟
ج: فرمودند هر کسی اسم من را شنید و صلوات نفرستاد به من جفا کرده است.
س10: صلوات فرستادن برای ما خوب است یا به درجات پیامبر اکرم می‌‌افزاید؟
ج: برای ما هم خوب است؛ برای آنها هم خوب است ان‌شاءالله.
س11: اگر در مجلسی قرآن می‌‌خوانیم، هنگام فرستادن صلوات چه کنیم؟
ج: نام مقدس پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را شنیدی مستحب است صلوات بفرستی.
س12: پرسیده‌اند در آیاتی که نام مبارک ایشان صریحاً برده شده است چطور؟
ج: صریحاً باید صلوات بفرستید؛ هر وقت شنیدید، این آیه را به یاد بیاورید: «إِنَّ اللّهَ وَ مَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ»، شما هم «صَلُّوا»(5).
س13: در آن آیات بگذاریم آیه تمام شود صلوات بفرستیم یا تا نام مبارک ایشان آمد بفرستیم و بعد آیه را ادامه دهیم؟
ج: همان‌جا بفرستید بهتر است.
پرسشها و پاسخها از عالم ربانی حضرت آیت الله خوشوقت اعلی الله مقامه الشریف
[1] . فِی خُطْبَةِ النَّبِیِّ فِی فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِین (بحارالأنوار، ج91، ص52) و ... قَالَ: مَا فِی الْمِیزَانِ شَیْ‌ءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَتُوضَعُ أَعْمَالُهُ فِی الْمِیزَانِ فَتَمِیلُ بِهِ فَیُخْرِجُ الصَّلَاةَ عَلَیْهِ فَیَضَعُهَا فِی مِیزَانِهِ فَیَرْجَحُ بِهِ. (کافی، ج2، ص494)
[2] . یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ (نساء، 59)
[3] . الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ، أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ (بقره، 156و 157)
[4] . یس، 58
[5] . إِنَّ اللّهََ وَ مَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً (أحزاب، 56)