صبر

قرائت[1] آیات مبارکه سوره رعد (20 – 24)

  أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ    

  الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لاَ یَنْقُضُونَ الْمِیثَاقَ* وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَاب* وَ الَّذِینَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقَامُوا الصَّلاَةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَ عَلاَنِیَةً وَ یَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ* جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ الْمَلاَئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بَابٍ* سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ*

موضوع بحث:  صبر  

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی­‌القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیة الله فی الأرضین.

ملائکه در آخرت قابل دیدن هستند

 «وَ الْمَلاَئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بَابٍ، سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ». ملائکه در دنیا برای نوع مردم دیده نمی‌­شوند، امّا در بهشت ان شاء الله دیده می‌شوند، ‌چون اگر دیده نشوند سلام و علیکشان اثری ندارد، به صورت مورد پسند انسان‌­ها دیده می­‌شوند، «مِنْ کُلِّ بَابٍ»[2]یعنی از هر دری که هست و کسی وارد می­‌شود و خارج می­‌شود این‌ها هم از آن­جا می­‌آیند سلام و سلامتی برایشان می­‌آورند.

صبر؛ زمینه اطاعت فرمان 

ملائکه می­‌گویند این بساط آمدن به بهشت شما و سلام کردن و دعا کردن برای سلامتی شما مال یک چیز است؛ «بِمَا صَبَرْتُمْ   »[3]. نمی­‌گویند به خاطر اینکه نماز خواندید،‌ به خاطر آنکه روزه گرفتید، به خاطر اینکه حج کردید، بلکه «بِمَا صَبَرْتُمْ»، صبر معدن همه این‌هاست،‌ اگر صبر نباشد نماز نمی­‌خواندید، چه کسی صبح بهار که شب‌ها کوتاه است پا می‌­شود نماز بخواند!؟ صبر می‌­خواهد. چه کسی تابستان‌های گرم روزه می‌­گیرد؟ صبر می‌­خواهد. چه کسی آن وقت‌ها در قدیم راه دور و گرما که هیچ امکاناتی نبود مکّه می‌­رفت؟ صبر می­‌خواهد. تمام اطاعت‌های فرمان خدا صبر می‌­خواهد.‌ افراد چون در تمام مواردی که اطاعت لازم است، صبر به خرج دادند و عمل کردند چنین مزدهایی به آن‌ها می­‌دهند، «بِمَا صَبَرْتُمْ» ما نوکر شماییم سلام می‌­کنیم، این­جا هم جای شماست، ما پذیرایی می­‌کنیم؛ بنابراین زمینه اطاعت فرمان و تکامل ایمان کلاً زیر سر صبر است. خدا صبر را هم به همه داده است،‌ کم و زیاد،‌ اما به اندازه تکلیف همه دارند، ‌منتهی صبر تلخ است، آدم دلش می‌خواهد هر چه می‌­خواهد بشود، صبر نکند،‌ این هم اسباب امتحان خداست، خیلی‌­ها یک چیزهایی را می­‌خواهند نمی‌­شود باید صبر کنند، تلخ است، چون تلخ است خیلی‌­ها زیر بارش نمی­‌روند یعنی گناه می­‌کنند.

نقش صبر در زندگی مشترک

بنابراین به خصوص ما اگر بخواهیم گناه را ترک کنیم که بهشت برویم بدون صبر نمی‌شود،‌ خدا گفته است ازدواج کنید، ازدواج نکنید صبر می‌­خواهد، کسی نمی‌­تواند بدون ازدواج گناه نکند، ازدواج هم کردی باز هم صبر می‌­خواهد، همه خانم­‌ها که مثل خود انسان نیستند، سلیقه‌شان، اهدافشان، خواسته‌­هایشان، یک جور نیست، اغلب اختلاف هست، زندگی مشترک یک روز دو روز هم که نیست، اختلاف پیش می­‌آید، چه کار باید کرد؟ باید صبر کرد، ولی می‌خواهی قیچی را برداری نمی‌شود که، هر روز باید زندگی را قیچی کنی، صبر می‌خواهد به خصوص زندگی عائلی و خانوادگی زیربنایش صبر است و الّا هر روز باید چماق کشی کنی، این‌هایی که ازدواج کرده‌­اند باید حواسشان جمع باشد، باید صبر کنند، تا زن یک حرفی زد که نباید می‌­زند نمی­‌شود درِ گوشش بزنی، نمی‌­شود زد، بزنی که دیگر زن تو نیست، فردا به خانه‌شان می‌­رود، باید صبر کنی. خدا از مرد صبر خواسته است، چون مرد توان صبرش بیشتر است، عقل دارد، به عاقبت کار فکر می­‌کند هر روز من بخواهم دعوا کنم که نمی‌­شود. مجبور است سکوت کند. صبر نباشد زندگی پا نمی­‌گیرد، فرداست که باید بروند دادگاه خانواده و از هم جدا شوند، دومی هم همین، سومی هم همین، جنس زن همین است، بنابراین از اول ما باید صبر را بیاموزیم، اگر صبرمان کم است زیادش کنیم بعد سراغ ازدواج برویم و الّا روز اول دعوایمان می­‌شود، سر غذا، سر آمد و رفت، سر خواب، سر دیر کردی، شور کردی، شیرین کردی، دعوا راه می­‌افتد،‌ همه این‌ها را باید صبر کنیم کم کم ان شاء الله درست می­‌شود. «بِمَا صَبَرْتُمْ»، صبر نکنی بچه­‌ها از بین می‌­روند، زندگی هم منهدم می‌­شود، پیش خدا هم مسئولیم.

راه تقویت صبر

بنابراین اگر صبرمان کم است باید تقویت بشود، تقویتش با چیست؟ باز با خود صبر است، « واجبات خدا » انجامش صبر می‌خواهد، « محرّمات خدا » ترکش صبر می‌خواهد،‌ از این­جا باید شروع بشود، واجب است دیگر، از واجب باید شروع کرد، چون نکنیم نمی­‌شود چون واجب است، با همین شروع از واجب صبر زیادتر می‌­شود، آدم بعد از مدتی می­‌بیند آن صبرهایی که اوایل در برابر حوادث می­‌کرد خیلی خیلی سنگین و تلخ بود حالا به راحتی می‌آید و می‌­رود؛ بنابراین هر چیزی استمرار و ادامه­‌اش موجب تقویت آن چیز می‌­شود، هم صبر تقویت می‌­شود، هم ایمان تقویت می‌­شود، خیلی چیزها تقویت می‌­شود،‌ یکی از پله­‌های تکاملی انسان را که گفته­‌اند ازدواج است مال همین است، آدم صبر می­‌کند ایمانش چاق می‌شود، اگر صبر نکند خطرناک می‌­شود.

ضرورت صبر در تربیت کودک

فردا بچه­‌ها به دنیا می‌­آیند ببینند پدر و مادر با هم دعوا می­‌کنند آن‌ها هم دعوایی می‌شوند، باید صبر کنید و در حضور آن‌ها داد و بیداد نکنید، اگر هم یک وقت حرف حسابی هست به صورت خصوصی و تنهایی و به آرامی، که بچه‌­ها نشنوند، اگر سر و صدا بشنوند یاد می­‌گیرند در آینده آن‌ها هم با زن و بچه‌هایشان دعوا می­‌کنند، در این موارد ما باید صبر کنیم، خیال کنیم که این دنیا هم مال ماست، فضا آزاد است،‌ هر چقدر می­‌خواهیم داد بزنیم، نمی‌­شود. باید صبر کنی، صدا را بکشی پایین بیاوری تا درست بشود­ ان شاء الله، و الّا بچه‌­ها فردا که جان می­‌گیرند از آن دعواهای بزرگ می‌­کنند و باید دادگاه خانواده بروید.

صبر مخصوص طلاب

آقایان طلّاب به خصوص اضافه بر این موارد صبر، یک مورد صبر دیگر هم دارند، که آن‌ها این را ندارند،‌ دیگران، سایر اصناف این صبر را ندارند این مخصوص ما طلبه­‌هاست. گاه گاهی چیزهایی پیش می‌­آید، گاهی فتنه است، گاهی غیر فتنه است خُب ما اگر این­جاها صبر نداشته باشیم طرف آن‌هایی می‌­رویم که نباید برویم چون آن‌ها پول می­‌دهند، پست می­‌دهند، مقام می­‌دهند، آدم اگر درست نشده باشد آن­طرف می‌­رود،‌ لذا هر بار که این فتنه­‌ها راه می‌افتد عدّه­‌ای از ماها زمین می­‌خورند، آنکه اوضاعش خوب نیست، خانه ندارد، ماشین ندارد، می­‌بیند آن طرف به او می­‌دهند آن­جا می‌­رود، ‌صبر نکند می‌­رود البته نه آن­جایی که «سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ»، این را دیگر به او نمی­‌د‌هند چون صبر نکرده است، یک خُرده صبر می­‌کرد از حلال به او می­‌رسید اما رفت و تقویت باطل کرد و از بین رفت،‌ این صبر هم مخصوص ماست، همیشه هم بوده است.

رضا شاه ملعون در فیضیه کلاس قضا زد و ماهی سیصد تومان به طلبه‌ها شهریه می‌­داد، مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری رحمه الله سه تومان شهریه می‌­داد، ‌آن­وقت­ها پول کم بود، همه آن­جا رفتند بعد هم به دادگستری شاه رفتند و عمّامه را برداشتند و ریش‌­ها را تراشیدند!؛ صبر که نباشد این جوری می­‌شود، گفتند بعضی‌­ها که رفتند اگر به حَسَب ظاهر می­‌ماندند مرجع می‌­شدند، امّا رفتند،‌ این‌ها مال ماست.

ممکن است این روزها مثلاً ما هم گرفتار یک همچنین امتحاناتی بشویم، حرف‌هایی در بیاید مثلاً می­‌خواهند یک مجامعی درست کنند، ما را برای این کارهای تبلیغاتی استخدام کنند مثل بعضی­‌ها، پول زیادی هم می‌­دهند، پست و مقام هم می­‌دهند، خیلی هم وام می­‌دهند، خیلی‌­ها می‌­روند آن­وقت دیگر همه درس­‌ها از بین می‌­رود، همه فقه­‌ها از بین می‌­رود، همه روایات از بین می‌­رود و آدم می‌­رود مروّج و مبلّغ باطل و راه باطل برای دیگران می­‌شود. این هم مال ماست که خیلی باید حواسمان جمع باشد، این عِمامه گذاری خالی این‌ها را درست نمی‌­کند. باید صبر کرد، باید در برابر تمام تلخی­‌ها و مصائبی که در این راه مخصوص ما پیش می­‌آید با صبر جلویش را بگیریم و الّا بی­‌صبری به خرج بدهیم و بعد رفتیم ثبت نام کردیم کار خراب می‌شود، این‌ها را باید در ضمن درس خواندن یاد گرفت نمی‌­شود درس را بخوانیم و آخر سر درست کنیم؛ نمی‌­شود.‌

این امتحان‌ها این وسط­‌ها می­‌آید، با صبر قبول می­‌شویم، اگر صبر از ما جدا شد از بین رفته‌ایم، اکثر ما از بین می‌­روند،‌گاهی اول کار، گاهی وسط، گاهی آخر، امتحانات مختلف است، ‌شرایط اشخاص مختلف است؛‌ بعضی­‌ها اول، امتحانشان پیش می‌­آید، برای بعضی­‌ها وسط پیش می­‌آید، بعضی‌­ها هم آخرِسر، سرِپیری پیش می‌­آید، آن­جا هم شیاطینی هستند پیرمردها را اصلاح می‌­کنند!!، می‌برند این طرف و آن طرف می­‌گویند از ایشان کار برنمی‌­آید اما خودش وزنه‌­ای است«أَحَدَ الْعَشَرَةِ الْمُبَشَّرَةِ»[4] است اگر بیاید کارهای دیگر می‌­کند، از این حرف‌ها می‌­آید و کار خراب می‌­شود، همه این‌ها را ما باید کنار این درس­‌ها یاد بگیریم، یاد نگیریم دیگر فرصت نیست،‌ بعد فرصت چیدن ثمرات و نتایج است، آدم دیگر نمی‌­تواند این کار را بکند، الآن آدم گرفتاری­‌هایش سبک است، نفس‌­أمّاره خیلی قوی نشده است، ما احساس زیادی به پول نداریم، الآن اگر درست نکنیم فردا دیگر دیر است، آن­وقت می­‌رویم و یک دنیایی را بهم می‌­ریزیم، امیدواریم خدای متعال به همه ­ما صبر مرحمت کند ان شاء الله صبر در برابر معصیت، صبر در برابر بی­‌پولی،‌ صبر در برابر همه تلخی­‌هایی که در دنیا و زندگی دنیا طرف ما می­آید، باید با صبر دفاع کنیم و خودمان را حفظ کنیم ان شاء الله.

خدا به همه به اندازه تکلیفشان صبر داده است

خدای متعال هم به همه صبر داده است. کسی نیست که صبر نداشته باشد،‌ کم و زیاد شده است اما کمش به اندازه‌­ای نیست که تکلیف نیاید، هر مقدار تکلیف است خدا آن صبر را به همه داده است،‌ و الّا تکلیف را برمی‌­دارد،‌ بنابراین از آن صبر استفاده کنیم همه وظایف را اگر چه تلخند انجام بدهیم، این‌ها دو تا اثر دارد، یک اینکه وظیفه را انجام داده‌­ایم و دیگر اینکه آدم را می‌­سازد. هر روز هم هست، استمرار هم دارد هر روز کمی اضافه می­‌کنی، هر روز کم‌ها زیاد می‌­شود، «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود»، یک آدم خوب، بزرگ، صبور، متحمّل، باتقوا و همه چی تمام می‌­شود، ‌اما از اول شروع نکنیم از همین قطره­‌ها جمع کنیم، بعد دیگر نمی‌­توانیم، بعد عوارض زیاد می­‌شود آدم بچه­‌دار می‌­شود، گرفتاریش بیشتر می‌­شود، هزینه‌اش زیاد می‌­شود،‌ مسائل دیگر پیش می‌­آید، اما الآن فارغ البال‌­تر است، باید این‌ها الآن درست بشود و الّا الآن را به بازیگوشی بگذرانیم فردا دیگر نمی‌­شود، فردا فتنه که بلند می‌شود زود می‌­رویم ثبت نام می­‌کنیم و مشغول کار می‌­شویم، حتی بعضی از ماها بهایی شدند!، بله بهایی شدند!، ‌با همین لباس هم گفتند باید بهایی بشوید، تا تبلیغ بشود!، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هر کاری کردند اینها توبه نکردند، لذا اعدامشان کردند. آن‌ها از ما بودند،‌ گفتند بهاییت ماهی صد و پنجاه هزار تومان حقوق می‌­دهند، آن طرفی رفتند، ما چقدر می­‌دادیم؟ سه چهار تومان. عقل است دیگر، می­‌گوید آن بهترست یا این؟ آن طرف می‌­رود، صبر هم که نیست، اگر صبر کند اوضاع خیلی بهتر می‌­شود اما صبر نمی­‌کند، بهایی هم می‌شود، ارمنی هم می‌­شود، مسیحی هم می‌­شود، همه کار از او برمی‌­آید، یعنی از هر دری که پول در بیاید می‌­رود، نمی­گوید این در حرام است، آن در بد است، زشت است، سرش نمی­شود دیگر، این در را باید از الآن درست کنیم، نکنیم دیر شده است، فردا با محاسن سفید ما را اعدام می­کنند، داشتیم ما علمای محاسن سفید را که اعدام کردند. امیدواریم چنین امتحانی پیش نیاید، اگر هم آمد خدا کمک کند ما صبر به خرج بدهیم منحرف نشویم ان شاء الله، نثار ارواح طیّبه آن‌هایی که صبر کردند و منحرف نشدند و پروردگار متعال در برگه عمر، زحمات آن‌ها را جبران کرد سه صلوات ختم کنید.

اللهم صل علی محمد و آل محمد

 

درس اخلاق عالم ربانی حضرت آیت الله خوشوقت تهرانی اعلی الله مقامه

مدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر عجل الله فرجه01/02/1390