کار عقل

س: در حدیث « مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ‏ بِهِ‏ الْجِنَانُ »[1]، منظور از عقل چیست؟

ج: انسان حق و باطل، زشت و زیبا را با عقل تشخیص می­‌دهد. ‌اگر عقل نبود نمی‌­فهمید این بد است، آن خوب است. یکی از چیزهایی که عقل می­‌فهمد و باید این فهم را از او خواست این است که خدا هست. عقل به خوبی می‌­فهمد که خدا هست و باید باشد و نمی‌­شود نباشد. اگر خدا نباشد هیچ‌چیزی هم نیست. این که این همه چیزها هست دلیل بر این است که خدا هست. چون هیچ‌کدام از این‌ها نگفته­‌اند من خودم را خلق کرده‌­ام. همه می­‌گویند اگر من خلق کردن خودم به اختیار خودم بود این­‌همه سال معدوم نبودم، پانزده سال، بیست سال پیشتر به وجود بیایم بلکه کاری می­‌کردم از ازل بودم و کاری می­‌کردم که نمی‌رم و تا ابد باشم. این که من موقت به دنیا آمدم و می­‌روم دست خودم نبوده است،‌ دیگری من را ساخته و عمر موقت داده و باید بیایم و باید بروم. بنابراین عقل به راحتی خدا را می­‌پذیرد، به راحتی هم می­‌پذیرد حالا که من قبول کردم خدا خداست و من عبد و بنده و مخلوق خدا هستم گوش به حرفش بدهم؛ ‌این را هم می­‌پذیرد. « مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ » یعنی این. اگر ما از عقل این را نفهمیدیم، هنوز عقلمان پخته و کامل نیست. چون عقل این را باید بفهمد و اگر نفهمد به درد نمی­‌خورد. بنابراین ما باید از عقل این معنا را استفاده کنیم که خدا هست و ما هم باید گوش به حرفش بدهیم. اگر قبول کردیم خدا را و گوش به حرفش دادیم از عقل این استفاده را کرده­ایم، که « مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ » تحقق پیدا کرده است، اما اگر این را نفهمیدیم که در برابر فرمان خدا باید اطاعت کنیم ما از عقل بهره نبرده‌­ایم و محروم هستیم و مشکلات زیادی در زندگی برایمان پیش می‌­آید. لذا ایشان انگشت گذاشتند روی مرحله‌­ای از عقل که ما از آن مرحله این استفاده را بکنیم؛ خدا هست و ما هم باید گوش به حرفش بدهیم، این می‌­شود « مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ».

 پرسش و پاسخ از سالک الی الله حضرت آیت الله خوشوقت تهرانی اعلی الله مقامه

حسینیه زینبیه سلام الله علیها  17/10/1383